قهوه فقط یک نوشیدنی ساده نیست؛ بلکه داستانی چندصدساله است که با تاریخ قهوه، فرهنگ، تجارت و حتی سیاست گره خورده. شاید برایت جالب باشد بدانی که پیدایش قهوه در اتیوپی با افسانه‌ی کالدی شروع شد و بعدها از طریق یمن و عثمانی به سراسر جهان رسید. اما سؤال اصلی اینجاست: تاریخچه قهوه از اتیوپی تا اروپا و آمریکا چگونه شکل گرفت و چرا امروز موج سوم قهوه چنین جایگاهی دارد؟

در این مطلب از بخش قهوه‌شناسی سایت کافی‌لوژی ویکی‌پدیا قهوه ایران، قرار است سفری جذاب به دنیای تاریخ و فرهنگ قهوه داشته باشیم؛ از قهوه‌خانه‌های سنتی ایران و عثمانی گرفته تا کافه‌های روشنفکری اروپا، از برندهای زنجیره‌ای موج دوم تا قهوه تخصصی موج سوم. این سایت جایی است که هم با قهوه‌ساز‌ها و ابزارهای دم‌آوری آشنا می‌شوی، هم می‌توانی درباره خرید قهوه، بررسی قیمت قهوه و حتی نقش باریستا در درست کردن قهوه‌های مدرن اطلاعات بگیری.

پس اگر دنبال کشف داستان واقعی این دانه جادویی هستی، همین حالا ادامه این مقاله را بخوان و تجربه‌ای تازه از قهوه به دست بیاور.

تاریخ و فرهنگ قهوه

داستان کالدی و بزهای رقصان

خیلی از قصه‌های تاریخی قهوه از جایی شروع می‌شن که یه چوپان به اسم کالدی توی کوه‌های اتیوپی بزهاشو به چرا برده بود. اون متوجه شد بزها بعد از خوردن میوه‌های قرمز یه گیاه ناشناخته، پرانرژی و سرحال شدن و حتی شروع کردن به «رقصیدن»! کنجکاوی کالدی باعث شد خودش هم اون دونه‌ها رو امتحان کنه و متوجه شد که انرژی عجیبی بهش می‌ده.
این روایت هرچند بیشتر شبیه افسانه‌ست، اما توی فرهنگ قهوه به‌عنوان نماد «کشف اولیه قهوه» شناخته می‌شه و بارها توی کتاب‌ها و داستان‌های مختلف تکرار شده.

کشف قهوه توسط قبایل اتیوپی

فارغ از داستان کالدی، واقعیت اینه که قبایل محلی اتیوپی سال‌ها قبل از اینکه قهوه به دنیا معرفی بشه، دونه‌های قهوه رو می‌شناختن و ازش استفاده می‌کردن. اون‌ها دونه‌های بو داده یا آسیاب‌شده رو با چربی حیوانی مخلوط می‌کردن و به شکل توپ‌های انرژی‌زا همراه خودشون می‌بردن؛ چیزی شبیه به «انرژی‌بار» امروزی. این نشون می‌ده که قهوه اول به‌عنوان یه منبع انرژی برای شکارچی‌ها و جنگجوها استفاده می‌شده، نه به شکل نوشیدنی.

انتقال قهوه به یمن و شبه‌جزیره عربستان

مسیر اصلی جهانی‌شدن قهوه، از اتیوپی شروع شد و به یمن رسید. دریای سرخ مثل یه پل تجاری عمل می‌کرد و باعث شد دونه‌های قهوه به بندر موخا (Mocha) منتقل بشن. یمنی‌ها برای اولین‌بار قهوه رو به‌صورت دم‌کردنی استفاده کردن و نوشیدنی‌ای به نام قهوه عربی (قهوه یمنی) شکل گرفت. همین‌جا بود که قهوه کم‌کم از یک خوراک محلی به یک نوشیدنی اجتماعی تبدیل شد.
نام «موکا» که امروز روی خیلی از نوشیدنی‌ها می‌بینیم، دقیقاً از همین بندر تاریخی گرفته شده.

قهوه در دنیای اسلام و گسترش آن

پیدایش قهوه‌خانه‌های مکه و قاهره

وقتی قهوه از یمن به مکه رسید، به‌سرعت توی حلقه‌های مذهبی و صوفیانه جا باز کرد. صوفی‌ها به‌خصوص شب‌های طولانی برای عبادت و ذکر نیاز به نوشیدنی‌ای داشتن که بیدار و هوشیارشون نگه داره. قهوه دقیقاً همین کارو می‌کرد.
خیلی زود توی مکه و قاهره اولین قهوه‌خانه‌ها (که بهشون «قهوه‌خانه عربی» می‌گفتن) شکل گرفت. این فضاها فقط برای نوشیدن قهوه نبود؛ بلکه جایی برای گفت‌وگو، شعرخوانی، موسیقی و حتی بحث‌های سیاسی و اجتماعی هم بود. قهوه‌خانه‌ها در اون زمان یه جور باشگاه فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شدن.

نقش عثمانی‌ها در ترویج قهوه

وقتی امپراتوری عثمانی قهوه رو وارد دربار خودش کرد، دیگه قهوه از یه نوشیدنی محلی به یه پدیده جهانی تبدیل شد. استانبول قرن شانزدهم پر شد از قهوه‌خانه‌هایی که بهشون قهوه‌خانه ترک می‌گفتن. قهوه ترک (که هنوز هم یکی از نمادهای فرهنگیه و در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت شده) دقیقاً از همین دوران رواج پیدا کرد.
جالبه بدونی که عثمانی‌ها قهوه رو اونقدر مهم می‌دونستن که حتی قانونی وجود داشت که به زنان اجازه می‌داد اگه شوهرشون نتونه براشون قهوه تأمین کنه، درخواست طلاق بدن! 😅 این نشون می‌ده که قهوه تا چه حد بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره مردم شده بود.

قهوه در ایران و قهوه‌خانه‌های سنتی

ایران هم تقریباً هم‌زمان با عثمانی‌ها با قهوه آشنا شد. در دوره صفویه، قهوه‌خانه‌های ایرانی شکل گرفتن. این مکان‌ها فقط برای نوشیدن قهوه نبودن، بلکه محلی بودن برای شنیدن نقالی‌ها، تماشای تعزیه، و شنیدن شعر و موسیقی سنتی.
با گذر زمان، قهوه در ایران جای خودش رو کم‌کم به چای داد (به‌خصوص از دوره قاجار به بعد)، اما فرهنگ قهوه‌خانه‌نشینی همچنان باقی موند. هنوز هم وقتی می‌گیم «قهوه‌خانه»، تصویر فضایی سنتی با قلیان، چای و موسیقی ایرانی تو ذهن خیلی‌ها میاد، هرچند قهوه‌ای که اون روزها سرو می‌شد بیشتر شبیه قهوه ترک بوده.

ورود قهوه به اروپا و دگرگونی فرهنگی

قهوه در ونیز و ایتالیا

اولین بار قهوه در اوایل قرن هفدهم از طریق بندر ونیز وارد اروپا شد. بازرگان‌های ونیزی که با عثمانی‌ها تجارت می‌کردن، قهوه رو به ایتالیا آوردن. در ابتدا این نوشیدنی برای اشراف و ثروتمندان بود، چون قیمت بالایی داشت.
خیلی زود کافه‌های ونیز پاتوق روشنفکرها، هنرمندها و سیاستمدارها شدن. مشهورترین کافه اروپا یعنی کافه فلوریان (Caffè Florian) در میدان سن‌مارکو هنوز هم فعاله و یکی از قدیمی‌ترین کافه‌های دنیا به حساب میاد.

شکل‌گیری کافه‌های اروپا و نقش آن‌ها در فرهنگ روشنفکری

وقتی قهوه از ایتالیا به فرانسه، انگلستان، و بعد آلمان رسید، دیگه فقط یک نوشیدنی نبود؛ بلکه یه انقلاب فرهنگی به پا کرد. در فرانسه قرن هفدهم، کافه‌ها جایگزین میخانه‌ها شدن؛ مردم به‌جای نوشیدن شراب و آبجو، قهوه می‌خوردن و ذهنشون بازتر و متمرکزتر می‌شد.

در انگلستان، کافه‌ها به‌عنوان مدارس پنی (Penny Universities) شناخته می‌شدن. دلیلش این بود که با یک پنی می‌شد یک فنجون قهوه خرید و ساعتها پای بحث‌های فلسفی، علمی و اقتصادی نشست. خیلی از ایده‌های بزرگ سیاسی و حتی اقتصادی مثل شکل‌گیری شرکت بیمه لویدز لندن در همین کافه‌ها شکل گرفت. به جرأت می‌شه گفت کافه‌ها توی اروپا به موتور محرک جنبش روشنفکری تبدیل شدن. نویسنده‌ها، فیلسوف‌ها، و دانشمندا مثل ولتر، روسو، دیدرو و حتی بتهوون و باخ، همه طرفدار پر و پا قرص قهوه بودن.

قهوه و استعمار؛ تجارت جهانی و استعمار مزارع قهوه

گسترش سریع قهوه در اروپا نیاز به منابع عظیم داشت. کشورهای استعمارگر مثل هلند، فرانسه و پرتغال شروع کردن به کشت قهوه در مستعمره‌هاشون. هلندی‌ها قهوه رو به جاوه (اندونزی) بردن، فرانسوی‌ها به کارائیب و مارتینیک، و پرتغالی‌ها به برزیل.
این دوران، قهوه رو به یکی از محصولات استراتژیک تجارت جهانی تبدیل کرد. اما از طرف دیگه، باعث شکل‌گیری یکی از تلخ‌ترین بخش‌های تاریخ شد: استعمار و برده‌داری. میلیون‌ها نفر از آفریقا به اجبار به مزارع قهوه در قاره آمریکا و کارائیب منتقل شدن تا نیاز بی‌پایان اروپا به قهوه رو تأمین کنن.
به همین دلیل، تاریخ قهوه فقط داستان یک نوشیدنی خوشمزه نیست؛ بلکه تاریخ سیاست، استعمار و اقتصاد جهانی هم باهاش گره خورده.

قهوه در آمریکا و قاره جدید

قهوه در دوران استعمار آمریکای لاتین

وقتی استعمار اروپا گسترش پیدا کرد، آمریکای لاتین به بزرگ‌ترین زمین بازی برای کشت قهوه تبدیل شد. فرانسه، پرتغال، اسپانیا و هلند هر کدوم بخشی از سرزمین‌های تازه کشف‌شده رو به مزارع عظیم قهوه اختصاص دادن.
از کارائیب گرفته تا کلمبیا و کوبا، قهوه به سرعت رشد کرد. اما این رشد با یک واقعیت تلخ همراه بود: کار اجباری برده‌ها. هزاران آفریقایی به اجبار به این مناطق آورده می‌شدن تا توی مزارع قهوه کار کنن. همین موضوع باعث شد قهوه به یکی از عوامل مهم در تاریخ برده‌داری تبدیل بشه.

قهوه و انقلاب آمریکا

شاید برات جالب باشه که بدونی قهوه حتی در شکل‌گیری انقلاب آمریکا هم نقش داشت. قبل از انقلاب، انگلیسی‌ها مالیات سنگینی روی چای بسته بودن. مردم آمریکا برای اعتراض به این وضعیت، توی واقعه‌ای معروف به مهمانی چای بوستون (Boston Tea Party)، چای‌های وارداتی رو به دریا ریختن.
از اون به بعد، نوشیدن قهوه به یک جور نماد میهن‌پرستی تبدیل شد. آمریکایی‌ها به جای چای انگلیسی، قهوه می‌نوشیدن و همین موضوع قهوه رو توی فرهنگ آمریکا تثبیت کرد.

برزیل؛ امپراتوری قهوه در قرن نوزدهم

اگه امروز بگیم برزیل قلب تپنده قهوه دنیاست، اغراق نکردیم. از قرن نوزدهم به بعد، برزیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه در دنیا تبدیل شد و هنوز هم این جایگاه رو حفظ کرده.
قهوه برای برزیل فقط یک محصول کشاورزی نبود؛ بلکه پایه اقتصاد ملی شد. حتی تا مدت‌ها قهوه بخش عمده صادرات این کشور رو تشکیل می‌داد. جالبه بدونی شهرهایی مثل سائوپائولو و ریو بخش زیادی از رشد اقتصادی‌شون رو مدیون همین طلای سیاه بودن.
در واقع، می‌شه گفت بدون برزیل، مصرف عظیم قهوه در جهان امروز اصلاً امکان‌پذیر نبود.

موج‌های قهوه و تحول سبک زندگی

موج اول قهوه؛ قهوه فوری و مصرف انبوه

موج اول قهوه از اواخر قرن نوزدهم شروع شد و تا نیمه قرن بیستم ادامه داشت. این دوره بیشتر با مصرف انبوه و صنعتی شدن قهوه شناخته می‌شه.
شرکت‌هایی مثل Nescafé و Folgers قهوه رو به شکل پودر فوری یا قوطی‌های آماده به خونه‌ها آوردن. مردم دیگه مجبور نبودن برای دم‌آوری وقت زیادی بذارن. فقط یه قاشق قهوه فوری و آب داغ کافی بود.
این موج باعث شد قهوه تبدیل به یک نوشیدنی روزمره و عمومی بشه؛ چیزی که توی هر خونه و محل کاری پیدا می‌شد. اما کیفیت و طعم قهوه خیلی مهم نبود؛ اصلش دسترس‌پذیری و ارزونی بود.

موج دوم قهوه؛ تولد برندهای زنجیره‌ای

از دهه ۱۹۷۰ به بعد موج دوم شروع شد. این موج بیشتر با ظهور کافه‌های زنجیره‌ای مثل استارباکس شناخته می‌شه. توی این دوره، قهوه از یک نوشیدنی ساده به یک «تجربه اجتماعی» تبدیل شد.
انواع نوشیدنی‌ها مثل لاته، کاپوچینو، موکا و کارامل ماکیاتو همه توی همین دوران محبوب شدن. مردم دیگه برای قهوه فقط به دنبال بیدار شدن نبودن؛ بلکه دنبال لذت، استراحت و حتی کلاس اجتماعی بودن.
این موج هم مزایای خودش رو داشت (آشنایی مردم با تنوع قهوه و نوشیدنی‌های مختلف) اما همچنان کیفیت قهوه در اولویت نبود. بیشتر بحث راحتی و تجربه مشتری مطرح بود.

موج سوم قهوه؛ تخصص‌گرایی و بازگشت به ریشه‌ها

از دهه ۲۰۰۰ به بعد موج سوم قهوه شروع شد. اینجا قهوه دیگه مثل شراب یا چای با دقت و وسواس بررسی می‌شه. اصطلاح قهوه تخصصی (Specialty Coffee) به وجود اومد.
توی این موج همه چیز اهمیت داره:

  • منبع قهوه (کشور و حتی مزرعه خاص)
  • گونه دانه (عربیکا یا روبوستا و زیرگونه‌ها)
  • روش فرآوری (شسته، طبیعی، عسلی و …)
  • روش دم‌آوری (پوراور، کمکس، سایفون و …)
    این موج باعث شد قهوه‌نوش‌ها بیشتر به طعم‌یابی (Cupping) علاقه‌مند بشن و دنبال تفاوت‌های جزئی در مزه باشن. همچنین ارتباط مستقیم با کشاورزها و بحث پایداری و تجارت منصفانه (Fair Trade) هم پررنگ شد.
    به‌جرأت می‌شه گفت موج سوم قهوه، قهوه رو از یک کالای روزمره به یک فرهنگ هنری و تخصصی تبدیل کرد.

سنت‌ها و آیین‌های قهوه در جهان

مراسم قهوه ترک و ثبت جهانی یونسکو

قهوه ترک (Turkish Coffee) یکی از قدیمی‌ترین روش‌های دم‌آوری قهوه در دنیاست. این قهوه توی جزوه (cezve) یا همون ظرف کوچک مسی با دسته بلند دم می‌شه. قهوه ترک خیلی غلیظه و ته‌نشین دونه‌هاش هم بخشی از تجربه نوشیدنه.
جالب اینجاست که قهوه ترک فقط یک نوشیدنی نیست؛ بلکه یه آیین فرهنگیه. توی ترکیه و حتی بعضی کشورهای عربی، قهوه ترک بخشی از مراسم نامزدی و مهمونی‌های سنتیه. در سال ۲۰۱۳ هم این آیین به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شد.

فرهنگ قهوه‌نوشی در ایتالیا و اسپرسو

ایتالیا خونه‌ی اسپرسوه. برای ایتالیایی‌ها قهوه چیزی بیش از یک نوشیدنیه؛ یه بخشی از هویت ملی محسوب می‌شه. توی فرهنگ ایتالیایی، نوشیدن اسپرسو معمولاً خیلی سریع و سرپا در کافه‌ها انجام می‌شه.
ایتالیایی‌ها به‌شدت به قواعد قهوه‌نوشی پایبندن. مثلاً کاپوچینو یا لاته رو فقط صبح‌ها می‌خورن، نه بعد از ناهار یا شام. این عادت‌ها نشون می‌ده که قهوه در ایتالیا یه جور قانون نانوشته اجتماعی داره.

آیین قهوه‌خوری در ژاپن و موج سوم آسیایی

ژاپنی‌ها قهوه رو با همون دقت و وسواسی که برای چای سنتی‌شون دارن، وارد فرهنگ خودشون کردن. توی دهه‌های اخیر ژاپن یکی از پرچمدارهای موج سوم قهوه بوده.
روش‌های دم‌آوری مثل پوروور (Pour Over) و سایفون در ژاپن خیلی محبوبن. حتی می‌شه گفت ژاپنی‌ها قهوه رو به سطحی از هنر و مینیمالیسم رسوندن. توکیو امروز یکی از قطب‌های مهم کافه‌های تخصصی در دنیاست.

قهوه در فرهنگ ایرانی و قهوه‌خانه‌ها

همونطور که قبل‌تر اشاره کردم، ایران در دوران صفویه با قهوه آشنا شد و قهوه‌خانه‌ها تبدیل به یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی شدن.
هرچند بعدها چای جای قهوه رو گرفت، ولی اسم و مفهوم «قهوه‌خانه» همچنان موند. قهوه‌خانه‌های ایرانی بیشتر از نوشیدن قهوه، به خاطر نقالی، شاهنامه‌خوانی، موسیقی و نمایش‌های آیینی معروف شدن. این نشون می‌ده که حتی اگه قهوه به‌عنوان نوشیدنی پررنگ نبوده، ولی به‌عنوان یک عنصر فرهنگی همیشه حضور داشته.

قهوه در هنر، ادبیات و سیاست

قهوه در نقاشی‌ها و موسیقی

از قرن هفدهم که کافه‌ها در اروپا رونق گرفتن، قهوه تبدیل شد به یکی از سوژه‌های مهم هنرمندها. خیلی از نقاشی‌های سبک باروک و بعدتر امپرسیونیسم، صحنه‌هایی از کافه‌ها و آدم‌هایی که در حال نوشیدن قهوه بودن رو به تصویر کشیدن.
مثلاً نقاش معروف فرانسوی ادوارد مانه و بعدتر ون‌گوگ بارها کافه و قهوه‌خانه رو به‌عنوان موضوع نقاشی انتخاب کردن.
در موسیقی هم قهوه جای خودش رو داشته؛ یوهان سباستین باخ حتی یک قطعه کامل به اسم **کانتاتای

قهوه (Coffee Cantata)** ساخته بود که توی اون با طنز از علاقه افراطی مردم به قهوه صحبت می‌کنه.

قهوه در اشعار و نوشته‌های کلاسیک

خیلی از نویسنده‌ها و شاعرها قهوه رو الهام‌بخش می‌دونستن. ولتر روزانه تا ۴۰ فنجون قهوه می‌نوشید و می‌گفت بدون قهوه نمی‌تونه بنویسه!
بالزاک، نویسنده فرانسوی، هم شهرت زیادی به خاطر مصرف زیاد قهوه داشت و حتی توی نوشته‌هاش بارها از تأثیر قهوه بر ذهن و خلاقیت حرف زده.
در ادبیات فارسی هم هرچند چای بیشتر دیده می‌شه، ولی توی متون قدیمی صفویه و قاجار، اشاره‌هایی به قهوه و قهوه‌خانه وجود داره، مخصوصاً در متون سفرنامه‌ها.

قهوه‌خانه‌ها و نقش آن‌ها در سیاست و جامعه

قهوه‌خانه‌ها فقط محل نوشیدن قهوه نبودن؛ در خیلی از کشورها به کانون‌های سیاسی و اجتماعی تبدیل شدن.
در اروپا قرن هجدهم، خیلی از جنبش‌های روشنفکری و حتی طرح‌های انقلاب‌ها در همین کافه‌ها شکل گرفت. کافه‌های پاریس نقش مهمی در شکل‌گیری انقلاب فرانسه داشتن.
در ایران دوره صفوی و بعدتر قاجار هم قهوه‌خانه‌ها محل جمع شدن مردم، شنیدن اخبار و حتی بحث‌های سیاسی بودن. می‌شه گفت قهوه همیشه فراتر از یک نوشیدنی، به‌عنوان ابزار گفت‌وگو، تجمع و حتی اعتراض اجتماعی عمل کرده.

آینده فرهنگ قهوه

قهوه تخصصی و پایداری در تولید

یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های دنیای امروز، پایداری (Sustainability) در تولید قهوه‌ست. تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها و آفات، مزارع قهوه رو تهدید می‌کنه. به همین خاطر خیلی از برندها و کشاورزها دارن روی روش‌های پایدار مثل کشت ارگانیک، حفاظت از خاک و تجارت منصفانه (Fair Trade) سرمایه‌گذاری می‌کنن.
نسل جدید مصرف‌کننده‌ها هم بیشتر دنبال اینن که بدونن قهوه‌ای که می‌نوشن از کجا اومده و چه تاثیری روی محیط‌زیست و زندگی کشاورزها داشته.

قهوه و تکنولوژی؛ از اپلیکیشن‌ها تا قهوه‌سازهای هوشمند

فناوری هم دنیای قهوه رو زیر و رو کرده. امروز اپلیکیشن‌هایی وجود داره که می‌تونی باهاشون دونه قهوه سفارش بدی، پروفایل طعمی رو بررسی کنی یا حتی روش دم‌آوری مناسب رو انتخاب کنی.
از طرفی، دستگاه‌های هوشمند مثل قهوه‌سازهای متصل به اینترنت یا آسیاب‌هایی با دقت دیجیتال، قهوه رو تبدیل به یک تجربه دقیق و شخصی کردن. شاید چند سال دیگه دم کردن قهوه با هوش مصنوعی یا پرینترهای مخصوص هم عادی بشه!

تغییرات سبک زندگی و قهوه در دنیای مدرن

قهوه دیگه فقط یک نوشیدنی برای بیدار شدن نیست؛ بخشی از سبک زندگی مدرن شده. کافی‌شاپ‌ها تبدیل شدن به محل کار آزاد (Coworking Space)، قرارهای دوستانه و حتی جلسات کاری.
نسل جدید (به‌خصوص جوان‌ها) قهوه رو به‌عنوان هویت فرهنگی انتخاب می‌کنن. این موضوع باعث شده موج چهارمی از قهوه در حال شکل‌گیری باشه؛ موجی که ترکیبی از نوآوری، پایداری، تکنولوژی و تجربه شخصیه.


اگه از خوندن این مقاله لذت بردی، مطمئن باش توی بقیه بخش‌های «کافی‌لوژی» کلی مطلب جذاب دیگه منتظرت هست:

FAQ – سوالات متداول

تاریخچه قهوه از اتیوپی تا اروپا و آمریکا چگونه شکل گرفت؟

خاستگاه قهوه به اتیوپی و افسانه کالدی برمی‌گردد؛ سپس از طریق یمن و بندر موخا به دنیای اسلام و عثمانی رسید. در قرن هفدهم وارد ونیز و اروپا شد، کافه‌ها موتور روشنفکری شدند و با استعمار، کشت قهوه به آمریکا و برزیل گسترش یافت.

موج سوم قهوه چیست و چه تفاوتی با موج اول و دوم دارد؟

موج سوم روی قهوه تخصصی، خاستگاه، فرآوری و روش دم‌آوری تمرکز دارد و کیفیت/شفافیت را اصل می‌داند. موج اول مصرف انبوه و قهوه فوری بود و موج دوم با برندهای زنجیره‌ای و تجربه کافه‌نشینی شناخته شد.

قهوه ترک چیست و چرا در یونسکو ثبت شده است؟

قهوه ترک نوشیدنی غلیظی است که در «جزوه/جِزوه» دم می‌شود و ته‌نشین دارد؛ بخشی از آیین‌های اجتماعی عثمانی و امروز ترکیه است. به‌عنوان میراث ناملموس یونسکو ثبت شده چون نقش فرهنگی و آیینی پررنگی در مهمانی‌ها و سنت‌ها دارد.

نقش ایران و قهوه‌خانه‌های سنتی در فرهنگ قهوه چه بوده است؟

در دوره صفویه قهوه‌خانه‌های ایرانی به مرکز نقالی، شعر و گفت‌وگو بدل شدند و مفهوم «قهوه‌خانه» در فرهنگ عمومی ماندگار شد. هرچند بعداً چای غالب شد، اما قهوه‌خانه به‌عنوان فضای اجتماعی و هنری اثر خود را حفظ کرد.

برای خرید قهوه چه نکاتی را رعایت کنیم و قیمت قهوه به چه عواملی بستگی دارد؟

هنگام خرید قهوه به خاستگاه (اتیوپی، یمن، برزیل)، گونه دانه (عربیکا/روبوستا)، تازه‌برشت‌بودن و روش فرآوری توجه کن. قیمت قهوه تحت‌تأثیر کمیابی خاستگاه، درجه تخصصی‌بودن، روش فرآوری و زنجیره تأمینِ منصفانه (Fair Trade) تغییر می‌کند.

تفاوت عربیکا و روبوستا در طعم و فرهنگ قهوه چیست؟

عربیکا عطر و اسیدیته پیچیده‌تری دارد و در موج سوم محبوب است؛ روبوستا کافئین بالاتر و تلخی/بدنه بیشتری دارد و در اسپرسوهای سنتی و ترکیبات قهوه ترک رایج است. این تفاوت‌ها روی قیمت قهوه و انتخاب روش دم‌آوری اثر مستقیم می‌گذارند.

چرا کافه‌ها در اروپا «دانشگاه یک پنی» نام گرفتند و چه اثری بر سیاست داشتند؟

در انگلستان قرن هفدهم با یک پنی می‌شد قهوه خرید و ساعت‌ها در کافه‌ها به بحث‌های علمی و اقتصادی نشست؛ ایده‌های مهمی مانند شکل‌گیری لویدز همین‌جا جوانه زد. کافه‌های پاریس نیز در جنبش روشنفکری و تحولات سیاسی نقش‌آفرین بودند.

آینده فرهنگ قهوه به کدام سو می‌رود؛ موج چهارم، پایداری یا تکنولوژی؟

تمرکز آینده بر پایداری مزارع، شفافیت زنجیره تأمین، تجارت منصفانه و فناوری‌های هوشمند (قهوه‌ساز/آسیاب متصل، اپ‌های طعمی) است. موج چهارم ترکیبی از تجربه شخصی‌سازی‌شده، مسئولیت محیط‌زیستی و قهوه تخصصیِ داده‌محور خواهد بود.