قهوه دومین کالای پرمعامله بعد از نفت؛ واقعیت بازار

قهوه رو هر روز می‌نوشیم و مدام می‌شنویم «قهوه دومین کالای پرمعامله بعد از نفت»؛ اما این جمله وایرال، دقیق نیست. اینجا واقعیت بازار قهوه رو با تکیه بر داده‌ها مرور می‌کنیم: از قرارداد معیار Coffee C در نیویورک تا روبوستا در لندن، از تولید و صادرات تا تأثیر اقلیم و دلار. سؤال‌هایی مثل «چرا قیمت یکهو بالا می‌ره؟» یا «نقش برزیل و ویتنام چقدره؟» را کوتاه جواب می‌گیری: شوک‌های آب‌وهوایی، قوانین جدید و نرخ ارز مستقیماً قیمت رو تکان می‌دهند.

این مطلبِ کافی‌لوژی، ویکی‌پدیا قهوه ایران کمک می‌کنه دقیق‌تر حرف بزنیم: قهوه یکی از بزرگ‌ترین بازارهای کشاورزی دنیاست، نه «نفر دوم» پس از نفت. اگر پای خرید قهوه وسطه یا پشت بارِ کافه می‌ایستی، دونستن مکانیزم کشف قیمت و ریسک‌پوشی با Coffee C بهت دید می‌ده. حتی برای باریستاها و کار با قهوه ساز هم فهم نوسان‌ها یعنی انتخاب دانه بهتر و قیمت‌گذاری منصفانه‌تر. ارزش این مقاله؟ جمع‌وجور، کاربردی و بدون اغراق؛ هم به درد علاقه‌مندها می‌خوره هم به درد کسب‌وکارها.

بعد از خوندن این مقاله دیگه میدونیم…

• چرا «نفر دوم بعد از نفت» افسانه است
• Coffee C و روبوستا چطور قیمت را می‌سازند
• کدام عوامل اقلیمی/اقتصادی قیمت را تکان می‌دهند
• چه جمله‌ای دقیق و غیراغراق‌آمیز بگوییم

افسانهٔ «دومینِ دنیا»؛ جملهٔ وایرال از کجا اومد و چرا دقیق نیست

سال‌هاست همه جا می‌شنوی: «قهوه بعد از نفت، دومین کالای پرمعامله دنیاست.» جمله‌ جذابیه، ولی طبق بررسی‌های جدی و فکت‌چک‌ها، درست نیست. هم ارزش و هم حجم معاملات کلیِ دنیا پر از کالاهایی مثل نفت خام، گاز طبیعی، طلا، مس و…ه که جلوتر از قهوه می‌ایستن. قهوه صنعت بزرگیه، اما «شماره‌دو بعد از نفت» نه.

پس چه‌جوری باید حرف بزنیم؟

اگه دقیق‌تر بگیم: «قهوه یکی از بزرگ‌ترین بازارهای کشاورزی دنیاست و در بورس‌های جهانی قراردادهای پرمعامله داره»، هم راست‌گویی کردیم هم اغراق نکردیم. این فرم دقیق‌تر هم با داده‌ها جور درمیاد، هم جلوی سوءبرداشت رو می‌گیره.

بازار قهوه چطور می‌چرخه؟ از مزرعه تا تابلوی معامله

قهوه از مزارع برزیل، ویتنام، کلمبیا، اتیوپی و اندونزی راه می‌افته، به شکل «قهوه سبز» (کیسه‌های ۶۰ کیلویی) صادر می‌شه، و بعد توی کشور مصرف‌کننده برشته و بسته‌بندی می‌شه. بخش بزرگی از «کشف قیمت» هم روی بورس‌های کالاییه: نیویورک برای عربیکا با قرارداد معیار Coffee C، و لندن برای روبوستا. معامله‌گرها از این قراردادها برای پوشش ریسک و قیمت‌گذاری استفاده می‌کنن و همین باعث می‌شه قیمت جهانی قهوه روون‌تر و قابل‌پیش‌بینی‌تر بشه—نسبت به حالتی که هیچ زیرساخت معاملاتی نداشت.

چرا اسم «Coffee C» همه‌جا میاد؟

چون معیار جهانی عربیکاست. این قرارداد درباره تحویل فیزیکیِ قهوه سبز با مشخصات استاندارده و عملاً نقش خط‌کش قیمت رو بازی می‌کنه؛ داده‌های حجم و بهرهٔ باز هم همیشه زیر نظر معامله‌گرهاست.

اعداد و ارقام ساده‌فهم: تولید، صادرات، اندازهٔ بازار

اگر بخوایم مقیاس ماجرا رو ببینیم، با چند عدد دم‌دستی می‌شه تصویر گرفتنی‌تری ساخت:

تولید جهانی سالانه

تولید سال‌های اخیر حول‌وحوش ۱۶۸ تا ۱۷۸ میلیون کیسه (۶۰ کیلویی) نوسان داشته. وزارت کشاورزی آمریکا برای سال ۲۰۲۴/۲۵ حدود ۱۷۴ میلیون کیسه تخمین زده؛ سازمان قهوهٔ بین‌المللی هم برای ۲۰۲۲/۲۳ عدد ۱۶۸.۲ میلیون کیسه رو ثبت کرده.

صادرات و جریان تجارت

برای اینکه بفهمیم جریان تجارت چه‌قدر فعاله، حتی آمار ماهانه هم کمک می‌کنه: مثلاً ژوئیهٔ ۲۰۲۵ صادرات جهانی حدود ۱۱.۴۲ میلیون کیسه بوده؛ یعنی هر ماه چیزی تو همین ابعاد جا‌به‌جا می‌شه و این ریتم، قیمت‌ها رو تغذیه می‌کنه.

اندازهٔ بازار به پولِ امروز

اندازهٔ «بازار قهوه» بسته به این‌که فقط قهوه سبز رو حساب کنی یا کل زنجیره (برشته‌کاری، بسته‌بندی، قهوه‌فروشی و…) عددش فرق می‌کنه. برآوردهای صنعتی، اندازهٔ کل بازار قهوهٔ جهان رو در ۲۰۲۴ حدود ۲۴۵ تا ۲۶۹ میلیارد دلار زده‌ن و روندش رو صعودی پیش‌بینی می‌کنن.

قهوه در برابر نفت؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های بازار

این‌که قهوه رو به نفت تشبیه می‌کنن بی‌جهت نیست، اما تفاوت‌هاشون هم کم نیست.

شباهت‌ها

هر دو بازار جهانی و پرنوسانن، هر دو قراردادهای آتی فعال دارن، و هر دو با شوک‌های بیرونی حرکت‌های تند می‌گیرن. همین زیرساخت اقتصادی باعث می‌شه «قیمت مرجع» شکل بگیره و بقیه بازیگرها باهاش هماهنگ بشن.

تفاوت‌ها

قهوه محصول زنده و فصلیه؛ بارون و دما و آفت روش اثر مستقیم دارن. نفت کالایی فسیلی و ذخیره‌پذیرتره و شوک‌هاش بیشتر سیاسی/اقتصادیه. تو قهوه میلیون‌ها خُرده‌کشاورز نقش دارن و زنجیره از مزرعه تا فنجون طولانی‌تره؛ تو نفت، بازیگرهای بزرگ‌تری غالبن. به همین دلیل، دامنهٔ تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در قهوه خیلی پراکنده‌تره و اثر تغییرات اقلیمی، بی‌واسطه تو کیفیت و تولید می‌نشیند.

چه چیزهایی قیمت قهوه را بالا و پایین می‌بره؟ یک نگاه واقعی

قیمت قهوه فقط به «عرضه و تقاضا» خلاصه نمی‌شه؛ جزئیاتش جذاب‌تره:

اقلیم و شوک‌های تولید

خشکسالی یا یخ‌زدگی تو برزیل، یا خشکی در ویتنام، می‌تونه دنیا رو کم‌محصول کنه و نمودارش بره بالا. گزارش‌های اخیر پر بود از همین سیگنال‌ها: ذخایر پایین‌تر، برداشت‌های فشارخورده و قیمت‌هایی که جهش‌های تند دیدن.

سیاست و مقررات

تعرفه‌ها، استانداردهای زیست‌محیطی جدید (مثل قوانین ضدجنگل‌زدایی در اروپا)، یا اختلالات حمل‌ونقل دریایی، هزینهٔ زنجیره را سنگین‌تر می‌کنن و اثرشان به فنجون خُرده‌خُرده می‌رسه. وقتی هزینه بالا می‌ره، کافه و روستر هم مجبور می‌شن قیمت را تنظیم کنن.

دلار و نرخ ارز

بیشتر معاملات قهوه با دلار قیمت‌گذاری می‌شه. وقتی دلار قوی می‌شه، برای کشورهایی که با ارزهای ضعیف‌تر معامله می‌کنن، کشاورز و صادرکننده زیر فشار می‌رن و تصمیمات فروش/نگه‌داری تغییر می‌کنه—اثر مستقیم روی قیمت جهانی.

پشت‌صحنهٔ «پرمعامله بودن»؛ حجم معاملات یعنی چی؟

وقتی می‌گیم یک بازار «پرمعامله» است، منظور می‌تونه چند چیز باشه: ارزش دلاری تجارت جهانی، حجم فیزیکی صادرات/واردات، یا حجم قراردادهای آتی. قهوه در هر سه بعد حضور پررنگی داره، اما «دومِ دنیا» نه. این‌جا تفاوتِ معیارها مهم می‌شه:

ارزش دلاری تجارت

در ارزش کل تجارت جهانی، کالاهایی مثل نفت، گاز و طلا بالاتر می‌ایستن. قهوه—هرچند بزرگ—اما پایین‌تر از این غول‌ها قرار می‌گیره.

حجم فیزیکی

اگر کیسه‌های ۶۰ کیلویی رو نگاه کنیم، سالی صدها میلیون کیسه جابه‌جا می‌شه. این جریانِ مداوم، نقدشوندگیِ قیمت قهوه سبز رو بالا نگه داشته.

قراردادهای آتی

در بورس ICE و لندن، قراردادهای قهوه جزو ابزارهای پرمعاملهٔ کشاورزی‌اند؛ بهرهٔ باز و گردش روزانه‌شون برای پوشش ریسکِ روسترها و بازرگان‌ها حیاتی شده. ولی باز هم اگر با نفت یا گاز مقایسه کنی، «رتبهٔ دوم» در کار نیست.

برای ما قهوه‌دوست‌ها این حرف‌ها چه فایده‌ای داره؟

حالا که داستان «رتبهٔ دوم» رو واقع‌بینانه دیدیم، درک بازار برات ملموس‌تر می‌شه:

انتخاب هوشمندانه‌تر

وقتی قیمت دونه‌ای که می‌خری بالا/پایین می‌ره، می‌تونی حدس بزنی چرا: امسال ویتنام بارون کم داشته؟ برزیل سرما زده؟ قوانین جدید اروپا وارد شده؟ هر کدوم از این‌ها می‌تونه به طعم فنجون فردا صبح‌ت ربط داشته باشه.

گفت‌وگوی دقیق‌تر

به‌جای تکرار جملهٔ وایرال، می‌تونی بگی: «قهوه یکی از بزرگ‌ترین بازارهای کشاورزی دنیاست، تولید سالانه‌اش حدود ۱۷۰ میلیون کیسه‌س، و قیمتش روی بورس‌های نیویورک و لندن کشف می‌شه.» این هم با واقعیت جور درمیاد، هم به احترام کشاورزا و زنجیرهٔ عرضه‌ست که با واقعیت‌های سخت سر‌و‌کله می‌زنن.

---

نکته‌های خیلی کوتاه و کاربردی (فقط همین چندتا)

• اگر کنجکاوی قیمت روز قهوه رو دنبال کنی، نماد Coffee C (عربیکا) و قرارداد روبوستا رو زیر نظر بگیر؛ تصویر خوبی از جهت بازار می‌ده.
• وقتی دیدی قهوه گرون شده، اول دنبال خبرهای اقلیمیِ برزیل و ویتنام بگرد؛ احتمالاً ریشهٔ ماجرا اونجاست.
• اگر بخوای اندازهٔ «بازار قهوه» رو با اقتصاد واقعی بسنجی، به ارقام چندصد میلیارد دلاریِ کل زنجیره نگاه کن، نه فقط صادرات قهوه سبز.

حرف آخرِ دوستانه: قهوه شاید «نفر دوم» نباشه، ولی برای میلیون‌ها آدم نان و طعم و رویاست—از کشاورز ارتفاعات تا باریستایی که فنجونت رو می‌ذاره جلوت. وقتی بازارش رو واقع‌بینانه بفهمیم، انتخاب‌هامون منصفانه‌تر و عاشقانه‌تر می‌شه.

جمع‌بندی

بازار قهوه بزرگ، جهانی و پرنوسانه؛ اما «نفر دوم بعد از نفت» نیست. اگر با عینک واقعیت نگاه کنیم، قهوه در میان کالاهای کشاورزی جایگاهی ممتاز داره و قراردادهای آتی نیویورک (Coffee C) و لندن برای پوشش ریسک و کشف قیمت نقشی کلیدی بازی می‌کنن. تفاوت‌های اقلیمی، شوک‌های تولید در برزیل و ویتنام، قوانین زیست‌محیطی و قدرت دلار، مستقیم به جیب کشاورز، روستر و در نهایت قیمت فنجون ما می‌رسن.

مزیت این نگاه اینه که به‌جای تکرار یک کلیشه وایرال، با داده و سازوکارها گفتگو می‌کنیم: تولید سالانه حدود ۱۷۰ میلیون کیسه، صادرات پایدار ماه‌به‌ماه، و زنجیره‌ای که از مزرعه تا فنجون امتداد داره. نتیجه؟ انتخاب آگاهانه‌تر در خرید، مذاکره دقیق‌تر در کسب‌وکار قهوه و همدلی بیشتر با میلیون‌ها تولیدکننده‌ای که با ریسک‌های واقعی سر و کله می‌زنن. قهوه شاید «دومین» نباشه، اما برای ما عاشقان قهوه، یکی از واقعی‌ترین بازارهایی‌ست که مزه‌اش هر روز در فنجان‌هامون تجربه می‌شه.

اگه از خوندن این مقاله لذت بردی، مطمئن باش توی بقیه بخش‌های «کافی‌لوژی» کلی مطلب جذاب دیگه منتظرت هست:

• قهوه‌شناسی : شامل دسته‌بندی‌های شیمی و ترکیبات قهوه، دانه و گیاه قهوه، تاریخ و فرهنگ قهوه، تجارت و برندهای قهوه؛ که مسیری برای آشنایی با انواع دانه قهوه عربیکا و روبوستا، تاریخچه و خاستگاه قهوه در جهان به همراه معرفی بهترین قهوه‌های دنیا و کلی مطلب تخصصی دیگه که در مورد قهوه باید دونست.
• قهوه و سلامتی : شامل دسته‌بندی‌های تأثیر قهوه بر بدن، ملاحظات پزشکی، داروها و مکمل‌ها، سبک زندگی سالم؛ که به بررسی خواص قهوه برای بدن، نقش قهوه در لاغری، ارتباط قهوه و فشار خون، آشنایی با مضرات مصرف زیاد قهوه و تاثیر آن بر طول عمر و چندین مقاله عالی مربوط به سلامتی افرادی که نوشیدن قهوه، سبک زندگیشونه، پرداخته میشه.
• رست و طعم قهوه : شامل دسته‌بندی‌های انواع رست، آنالیز حسی، عوامل مؤثر، ابزارهای رست؛ مطالبی هستن برای درک بهتر رست لایت، مدیوم، دارک، بررسی تاثیر رست بر طعم قهوه، درک پروفایل رست قهوه، تفاوت قهوه اسیدی و تلخ، ویژگی‌های قهوه تازه‌برشته و کلی موضوع مختلف دیگه.
• وسایل تهیه قهوه : شامل دسته‌بندی‌های دستگاه‌ها و ابزار، ابزارهای مکمل، مقایسه و خرید، نگهداری و تعمیر؛ که در واقع راهنمایی هست برای خرید بهترین قهوه ساز خانگی، معرفی فرنچ پرس و کمکس و باقی قهوه سازها، انتخاب دستگاه اسپرسوساز خانگی، مقایسه قهوه‌سازهای برقی و دستی، معرفی لوازم جانبی درست کردن قهوه و خلاصه اینکه هیچ ابزاری اینجا از قلم نیوفتاده.
• دم‌آوری قهوه : شامل دسته‌بندی‌های روش‌های دم‌آوری، دستورهای خاص، پارامترهای اثرگذار، اشتباهات رایج؛ که در اون آموزش دم‌آوری قهوه با فرنچ پرس، موکاپ، اسپرسوساز و قهوه سازهای دیگه و همینطور درست کردن قهوه ترک، انتخاب بهترین روش تهیه قهوه، دستور تهیه قهوه سرد و حتی دستورهای خیلی خاص درست کردن قهوه وجود داره.
• مهارت باریستا : شامل دسته‌بندی‌های مهارت‌های پایه، اسپرسوساز و آسیاب، فوم‌گیری و هنر لاته، مدیریت کافه؛ که به مطالبی مثل آشنایی با اینکه باریستا کیه، نکات مهم و حرفه‌ای باریستا شدن، آموزش لاته آرت، تسلط بر تکنیک‌های اسپرسوگیری، تمرینات فوم‌گیری و خیلی نکات تخصصی دیگه پرداخته شده.

FAQ – سوالات متداول